Nuacht
Moill os cionn 10 mbliana ar thacaíochtaí iompair a sholáthar do dhaoine faoi mhíchumas ‘náireach’ - an tOmbudsman
Foilsithe
An t-eolas is déanaí
Dúirt an tOmbudsman Ger Deering go bhfuil sé ‘náireach’ nach bhfuil aon tacaíocht oiriúnach rialtais ann fós chun cabhrú le daoine faoi mhíchumas rochtain a fháil ar iompar pearsanta. Is mar sin atá in ainneoin gealltanas ón rialtas breis agus deich mbliana ó shin scéim chuí a fhorbairt, agus tuairiscí ó dhá roinn rialtais ag cur béime ar an ngá atá le tacaíochtaí den sórt sin.
Ag labhairt dó ag foilsiú a thuarascála bliantúla do 2022, dúirt Ger Deering:
"Tá an bealach ina ndiúltaítear rochtain ar thacaíochtaí iompair phearsanta do dhaoine faoi mhíchumas náireach amach is amach. Aontaíonn gach duine go gcaithfear rud éigin a dhéanamh ach is cosúil nach bhfuil aon duine sásta gníomh a dhéanamh.
Faoi Choinbhinsiún na Náisiún Aontaithe ar Chearta Daoine faoi Mhíchumas, tá dualgas ar rialtas na hÉireann rochtain ar iompar a sholáthar ar bhonn comhionann le daoine eile chun cur ar chumas daoine faoi mhíchumas maireachtáil go neamhspleách agus páirt iomlán a ghlacadh sa tsochaí. Dúirt an tOmbudsman go bhfuil an staid reatha do dhaoine faoi mhíchumas míchothrom agus do-ghlactha.
Thagair an tOmbudsman do shaincheisteanna a bhaineann le trí scéim - an Deontas Mótariompair, an Liúntas Luaineachta, agus an scéim um Thiománaithe Míchumasaithe agus Paisinéirí Míchumasaithe. Nuair a leag réamhtheachtaithe an Uasail Deering mar Ombudsman béim ar éagothroime sna scéimeanna, ba é freagra an rialtais ná deireadh a chur leis na scéimeanna, nó i gcás na scéime Tiománaithe Míchumasaithe agus Paisinéirí Míchumasaithe, na critéir incháilitheachta éagothroma agus neamhleor sa reachtaíocht phríomhúil a threisiú. Ina theannta sin, ní raibh sásra achomhairc i bhfeidhm sa scéim dheireanach sin ó mhí na Samhna 2021.
In 2013, d'fhógair an rialtas ag an am go dtabharfadh sé isteach rogha eile ar na scéimeanna Deontais Mótariompair agus Liúntais Luaineachta. Níos mó ná deich mbliana ina dhiaidh sin, áfach, níor tharla aon rud. D'fhoilsigh an Roinn Airgeadais (Deireadh Fómhair 2022), agus an Roinn Leanaí, Comhionannais, Míchumais, Lánpháirtíochta agus Óige (Feabhra 2023), tuarascálacha ar an gceist ach ní dhearnadh aon dul chun cinn.
Dúirt an tOmbudsman:
"Ní theastaíonn níos mó coistí nó tuarascálacha a bheith againn, teastaíonn ceannaireacht agus gníomh soiléir uainn. Leanfaidh mé orm ag cur béime ar an bhfaillí náireach seo go dtí go mbainfear fíor-dhul chun cinn amach."
Rinneadh an líon gearán ab airde riamh leis an Ombudsman in 2022
Dúirt an tOmbudsman, Ger Deering, gurb é 2022 an líon is mó gearán a fuair a Oifig riamh. Bhí 4,791 gearán ann faoi chomhlachtaí seirbhíse poiblí, méadú os cionn 19% ar fhigiúr 2021. (Tá an méadú seo mar thoradh go príomha ar an 835 gearán faoi Sheirbhís na bPasanna. Bhain gearáin den chuid is mó le moilleanna maidir le hiarratais a phróiseáil. Táthar ag súil go mbeidh titim shuntasach i ngearáin den sórt sin in 2023 de réir mar a chuaigh Oifig na bPasanna i dteagmháil go cuiditheach le hOifig an Ombudsman i rith 2022 chun cabhrú leis na saincheisteanna a réiteach agus a seirbhís do chustaiméirí a fheabhsú).
Dúirt Ger Deering gurb iad gearáin faoi ranna agus Oifigí rialtais ba chúis leis an líon is mó gearán le 1,842 - méadú 73% ar 2021. Áiríodh leis seo 853 gearán faoin Roinn Gnóthaí Eachtracha (lena n-áirítear 835 gearán faoi phasanna), agus 621 gearán faoin Roinn Coimirce Sóisialaí.
Bhí 1,269 gearán faoi údaráis áitiúla (síos 2% ar 2021) agus bhain an chuid is mó acu le saincheisteanna tithíochta. Áiríodh leis seo 200 gearán faoi Chomhairle Cathrach Bhaile Átha Cliath, 86 faoi Chomhairle Cathrach agus Contae Luimnigh, agus 78 faoi Chomhairle Cathrach Chorcaí.
Bhí 790 gearán faoi chomhlachtaí sláinte agus cúraim shóisialta, bhí 300 gearán faoi FSS, agus 104 gearán faoi Tusla.
Thug Oifig an Ombudsman 4,808 gearán chun críche – an líon is airde riamh i stair na hOifige agus méadú 21% ar fhigiúr 2021. Thug an Oifig freagra freisin ar 6,710 fiosrúchán (méadú 9.5%).
Tá tuarascáil bhliantúil an Ombudsman do 2022 ar fáil ag www.ombudsman.ie
Déanann tuarascáil bhliantúil an Ombudsman achoimre freisin ar chuid de na gearáin a sheas sé leo in 2022 lena n-áirítear:
Titeann luach gluaisteáin tar éis don NCT 40,000 km a chur le léamh míleáiste trí thimpiste (Leathanach 33)
Nuair a chuaigh Sarah chun a gluaisteán a dhíol, thug sí faoi deara gur chuir an tSeirbhís Náisiúnta Tástála Carranna breis agus 40,000 km leis an léamh odaiméadair ar a teastas NCT. Nuair a rinne sí gearán leis an tSeirbhís Náisiúnta Tástála Carranna, dúirt sí nach bhféadfadh sí an léamh a athrú mar gur cheart go mbeadh aird tarraingthe ar aon earráidí tráth an NCT.
Thug an tOmbudsman ar aird go raibh roinnt srianta a bhaineann le COVID i bhfeidhm tráth NCT Sarah, lena n-áirítear spreagadh a thabhairt d'úinéirí gluaisteán an t-ionad NCT a fhágáil a luaithe is féidir tar éis na tástála. Chiallaigh sé seo go mb'fhéidir nach bhfaca Sarah na fógraí a léiríonn polasaí an NCT. Tar éis don Ombudsman idirghabháil a dhéanamh, ghabh an NCT leithscéal as an earráid agus d'eisigh sé deimhniú athbhreithnithe NCT leis an léamh míleáiste ceart.
Rinne Seán gearán leis an Ombudsman nuair a thosaigh an Roinn Coimirce Sóisialaí ag fáil ar ais os cionn €32,000 agus dúirt gur íocadh an iomarca leis ina Phinsean Easláine.
Nuair a d'iarr an tOmbudsman fianaise ar ró-íocaíocht na Roinne, dúirt an Roinn nach raibh sí in ann comhad John a aimsiú. I dtuarascáil imscrúdaithe níos luaithe ('Aisghabháil Chothrom', 2019), dúirt an tOmbudsman mura féidir leis an Roinn comhad a aimsiú, ní dócha go mbeidh aon rud ann chun tacú le cinneadh an ró-íocaíocht a aisghabháil, agus níl aon rud ann chun tacú le cinneadh riaráistí a choimeád siar.
Tar éis plé leis an Ombudsman, chomhaontaigh an Roinn an méid a bhí aisíoctha cheana féin ag John a aisíoc. Dheimhnigh sé freisin go ndíscríobhfadh sé an ró-íocaíocht.
Rinne Caroline teagmháil leis an Ombudsman nuair a lorg aturnaetha ó theach altranais a dearthár íocaíocht €32,000 i dtáillí le haghaidh tréimhse seacht mí idir a deartháir a ligean isteach sa teach agus faomhadh do mhaoiniú faoin Scéim um Thacaíocht Tithe Banaltrais (Cothrom na Féinne). Ní raibh aon chonradh i bhfeidhm don tréimhse seacht mí, agus dúirt teaghlach Caroline gur inis an teach dóibh go mbeadh na táillí clúdaithe ag ‘maoiniú éigeandála’ FSS.
Tá dualgas reachtúil ar thithe altranais conradh a chur i bhfeidhm do chónaitheoirí. Ina theannta sin, ní raibh aon fhianaise ar chomhad an tí altranais a thabharfadh le tuiscint gur pléadh táillí don tréimhse a raibh an teaghlach ag fanacht le ceadú an NHSS. Mar fhreagra air sin, d'aontaigh an teach altranais an muirear €32,000 a tharscaoileadh.
