Imscrúdú ag an Ombudsman ar riar na Scéime Cóireála Thar Lear ag Feidhmeannacht na Seirbhíse Sláinte (FSS)
(Faoi Alt 4 den Acht Ombudsman 1980, arna leasú)
Eanáir 2018
Is eol do roinnt mhaith daoine a raibh tinneas pianmhar díblithe orthu cé chomh fada a rachaidís chun leigheas ar a riocht míochaine a aimsiú. I gcás roinnt díobh, ní i gcónaí a fhaigheann siad ó chóras cúram sláinte na hÉireann an toradh a theastaíonn uathu. Cé go n-aithnítear seirbhísí cúram sláinte na hÉireann a bheith i measc na seirbhísí cúram sláinte is fearr ar domhan, níl an saineolas ar chóireáil in aghaidh roinnt galair neamhchoitianta agus riochtaí míochaine neamhchoitianta chomh forbartha sa tír seo is atá sé in áiteanna eile. Tá cúiseanna loighciúla ann leis an bhfíric sin.
Tá daonra beag ag Éirinn i gcomparáid le roinnt mhaith tíortha san Eoraip. Ó thaobh infheistíochta agus acmhainní de, ní féidir le seirbhísí cúram sláinte na hÉireann i gcónaí saineolas a fhorbairt agus sainchóireálacha a chur ar fáil in aghaidh tinneas agus riochtaí atá neamhchoitianta i measc mhuintir na tíre. Chun go gcoinneoidh speisialtóirí saineolas cliniciúil ceannródaíoch ar dhúshláin mhíochaine atá neamhchoitianta agus casta, ní mór dóibh a bheith ag obair le 'mais chriticiúil' othar.
Tugadh an Scéim Cóireála Thar Lear isteach chun a chinntiú go mbíonn rochtain ag gach othar ó bhallstáit an Aontais Eorpaigh/an Limistéir Eorpaigh Eacnamaíoch, lena n-áirítear othair Éireannacha, ar leibhéal comhchoiteann saineolas míochaine agus cóireálacha, beag beann ar an stát ina gcónaíonn siad. I gcás go mbeidh na cóireálacha agus na leigheasanna a theastaíonn uathu ar fáil i mballstáit an Aontais Eorpaigh/an Limistéir Eorpaigh Eacnamaíoch agus nach mbeidh siad ar fáil in Éirinn (nó nach mbeidh siad ar fáil in Éirinn laistigh de thréimhse réasúnach), féadfaidh othair Éireannacha iarratas a dhéanamh ar chistiú faoin Scéim Cóireála Thar Lear chun taisteal le haghaidh na cóireála.
Spreagadh an t-imscrúdú seo ar an Scéim Cóireála Thar Lear le gearán a fuair mé ó othar a bhí ag déileáil le deacracht shuntasach agus moill fhada agus é ag iarraidh rochtain a fháil ar chóireáil thar lear faoin scéim. Ba é an toradh a bhí air sin go raibh sé ag fulaingt péine ar feadh roinnt míonna níos mó ná ba cheart. Dá bhrí sin, cuireadh an-imní air agus ar a mhuintir. Tar éis dom réamhscrúdú a dhéanamh ar an ngearán sin, chinn mé tús imscrúdú sistéamach níos fadréimsí a thionscnamh faoi alt 7 den Acht Ombudsman, 1980, arna leasú, ar ghníomhartha FSS agus é ag riar na scéime agus ar an dóigh ar phróiseáil lianna comhairleacha atá lonnaithe in Éirinn atreoruithe faoin Scéim Cóireála Thar Lear.
Is an-íseal laistigh de chóras cúram sláinte na hÉireann atá an céatadán d'othair a dhéanann iarratas ar chistiú faoin Scéim Cóireála Thar Lear. Léirítear ansin gurb amhlaidh, tríd is tríd, go bhfuil na caighdeáin chúram sláinte is airde ar fáil sa tír seo. Tuairiscíonn FSS gurb amhlaidh, i gcás fhormhór mór na n-othar a iarrann cóireáil thar lear faoin scéim, go n-éiríonn go geal leis an bpróiseas iarratais. Mar sin féin, i gcás líon beag othar, bhí an t-eispéireas fíorstrusmhar agus chuir sé as dóibh gan aon ghá.
Is féidir gur in ísle brí mar thoradh ar a bhfadhbanna sláinte neamhréitithe atá othair a iarrann cóireáil thar lear. Is dócha go mbeidh mothúcháin dóchais nua ag gabháil leis an bhféidearthacht go réiteofaí nó go maolófaí a bhfadhb sláinte le cóireáil thar lear. Dá bhrí sin, is dócha go mbeidh tionchar millteanach ag diúltú do chistiú a chur ar fáil faoin Scéim Cóireála Thar Lear orthu agus iad ag iarraidh cúram sláinte a fháil.
Is é an aidhm atá le mo mholtaí le haghaidh feabhsuithe riaracháin ar an Scéim Cóireála Thar Lear ná deireadh a chur leis an bhféidearthacht go dtiocfadh an cineál sin diúltaithe mhillteanaigh chun cinn. Aidhm eile atá leo is ea soiléire bhreise a thabhairt d'othair agus do lianna comhairleacha araon ar an scéim toisc gur scéim atá doiligh le tuiscint í.
Peter Tyndall
an tOmbudsman
Eanáir 2018
Ní mór do chomhlachtaí earnála poiblí bunluachanna áirithe a bheith acu. Áirítear leo sin soiléire faisnéise; oscailteacht; trédhearcacht; meas; dínit; cabhracht; próis chóir agus an ceart achomhairc.
Éilítear leis an dea-chleachtas sa riarachán poiblí gurb amhlaidh, i gcás gach scéime seirbhísí poiblí, gur cheart rochtain a bheith ann ar fhaisnéis leordhóthanach agus ar dhoiciméid mhínitheacha chun go mbeidh iarratasóirí in ann na nithe seo a thuiscint go héasca -
(i) an dóigh a n-oibríonn an scéim;
(ii) a dteidlíochtaí faoin scéim;
(iii) na coinníollacha lena rialaítear a dteidlíocht;
(iv) an próiseas iarratais; agus
(v) conas is féidir leo achomharc/athbhreithniú neamhspleách a iarraidh i gcás go ndiúltófar dá n-iarratas
Ina theannta sin, is prionsabal dea-chleachtais do sholáthraithe seirbhísí poiblí é a chinntiú go bhfuil a gcórais riaracháin le haghaidh glacadh le hiarratais agus iad a phróiseáil -
(i) soiléir agus simplí;
(ii) éasca le rochtain;
(iii) á n-oibriú ar bhealach cabhrach tráthúil;
(iv) saor ó bhacainní agus ó chlaonadh;
(v) trédhearcach; agus
(vi) cothrom
San imscrúdú seo ag Oifig an Ombudsman -
(i) féachtar ar na coinníollacha cáilitheacha le haghaidh na Scéime Cóireála Thar Lear;
(ii) scrúdaítear an próiseas iarratais, lena n-áirítear measúnú iarratas;
(iii) scrúdaítear an próiseas achomhairc agus
(iv) nochtar samplaí inar dhéileáil othair le deacrachtaí agus moilleanna gan aon ghá mar go raibh struchtúr riaracháin míchuí i bhfeidhm le haghaidh iarratais ar chistiú a phróiseáil
Chun a n-aitheantas a chosaint, athraíodh ainm na n-othar a rinne gearán leis an Ombudsman faoina n-eispéireas.
Leagtar amach sa rannán seo na príomhfhionnachtana ar thángthas orthu mar aon le moltaí a bhfuil mar aidhm leo laigí agus bacainní riaracháin a cheartú.
Príomhfhionnachtana agus moltaí
1. Atreoruithe faoin Scéim Cóireála Thar Lear ag Lianna Comhairleacha
Sa phróiseas riaracháin reatha le haghaidh iarratais ar chistiú faoin Scéim Cóireála Thar Lear a bhreithniú, éilítear ar othar foirm iarratais a iarraidh, rud nach mór dó/di a chur faoi bhráid Oifig lárnach FSS um an Scéim Cóireála Thar Lear i gCill Chainnigh. Ní mór an fhoirm a bheith comhlánaithe ag an iarratasóir agus ag lia comhairleach atreoraithe atá lonnaithe in Éirinn.
Níl an t-údarás ag lia comhairleach atreoraithe an othair (nach mór dó/di a bheith ina lia comhairleach cúram sláinte poiblí atá lonnaithe in Éirinn) diúltú d'iarratais ar chistiú faoin Scéim Cóireála Thar Lear ná iad a cheadú. Go bunúsach, téann an lia comhairleach atreoraithe i bpáirt leis an iarratasóir maidir le ceadú an chistithe a iarraidh chun go mbeidh an t-othar in ann taisteal thar lear le haghaidh na cóireála ar shainaithin an lia comhairleach í agus nach bhfuil ar fáil in Éirinn (nó nach bhfuil ar fáil in Éirinn laistigh de thréimhse réasúnach).
A mhéid is féidir, níor cheart do lia comhairleach tionscnamh a dhéanamh ar atreorú faoin Scéim Cóireála Thar Lear nach gcomhlíonann na coinníollacha le haghaidh cistiú faoin Scéim Cóireála Thar Lear a cheadú. Is dócha go gcuirfear as d'othair agus dá muintir i gcás go ndiúltófar d'iarratais ar chistiú.
Sula gcuireann lia comhairleach in iúl d'othar go bhfuil sé beartaithe aige/aici é/í a atreorú le haghaidh cóireáil thar lear, ní mór don lia comhairleach (nó a f(h)oireann) a chinntiú go gcomhlíonann an t-atreorú na coinníollacha incháilitheachta a leagtar amach sa Scéim Cóireála Thar Lear.
Tar éis don lia comhairleach atreoraithe a dheimhniú go dteastaíonn cóireáil thar lear óna (h)othar, ar cóireáil í nach bhfuil ar fáil in Éirinn agus a chomhlíonann na coinníollacha ceadaithe faoin Scéim Cóireála Thar Lear, níor cheart aon ghá a bheith ann le tuilleadh measúnaithe a dhéanamh laistigh de phróiseas iarratais FSS don Scéim Cóireála Thar Lear.
Go bunúsach, níor cheart ról an lia chomhairligh in othar a atreorú le haghaidh cóireála faoin Scéim Cóireála Thar Lear a bheith difriúil leis an ról atá aige/aici in othar a atreorú le haghaidh cóireála chuig lia comhairleach eile atá lonnaithe in Éirinn. Níor cheart aon bhac riaracháin a bheith ann lena sriantar lianna comhairleacha agus iad ag déanamh cinntí cúraim nó cóireála nó ag roghnú conair cúram míochaine le haghaidh a n-othar.
I measc nithe eile, luaitear an méid seo a leanas i litir a d'eisigh an Roinn Sláinte i mí Mheán Fómhair 2008 ina bhfuil treoir nuashonraithe maidir le cóireáil thar lear, agus tagairt ar leith do dhlí an Aontais Eorpaigh: "Ba cheart do FSS aird a thabhairt ar an bhfíric nár cheart na critéir le haghaidh iarrataí ar chóireáil thar lear a mheasúnú a bheith níos déine ná iad sin a chuirtear i bhfeidhm maidir le cóireáil sa tír seo. Is ar an mbonn go gcuirtear na critéir sin i bhfeidhm go cothrom maidir le gach cineál cóireála a chuireann FSS ar fáil go bhfuil siad inghlactha faoin Dlí Eorpach maidir le cóireáil trasteorann".
Moladh 1
Sula gcuireann lia comhairleach atreoraithe atá lonnaithe in Éirinn tionscnamh a dhéanamh ar atreorú faoin Scéim Cóireála Thar Lear le haghaidh cóireáil thar lear, ba cheart dó/di 'seiceáil réamh-atreoraithe' a dhéanamh leis an bpointe teagmhála náisiúnta cuí chun a chinntiú go gcomhlíontar na coinníollacha cáilitheacha le haghaidh cistiú faoin Scéim Cóireála Thar Lear a cheadú. Beartaítear gur cuid den phróiseas seiceála réamh-atreoraithe a bheidh in ionchur a fháil ó Chinn Chliniciúla Náisiúnta, ó speisialtóirí eile agus ó Líonraí Tagartha Eorpacha.
Níor cheart iarraidh ar an othar foirm iarratais (E112) ar chistiú faoin Scéim Cóireála Thar Lear a chomhlánú ach tar éis don lia comhairleach incháilitheacht an othair faoin Scéim Cóireála Thar Lear a dheimhniú.
2. Treoir do lianna comhairleacha maidir leis an Scéim Cóireála Thar Lear
Tarlaíonn sé agus tarlóidh sé ó am go chéile nach bhfuil lianna comhairleacha láneolach ar an méid atá seirbhísí treasacha ar fáil in Éirinn nó i mballstáit eile an Aontais Eorpaigh/an Limistéir Eorpaigh Eacnamaíoch. Is féidir gur sampla de chás den chineál sin é cás ina bhfuil lia comhairleach ag cur cóireáil ar othar a bhfuil galar neamhchoitianta nó riocht míochaine neamhchoitianta air/uirthi.
Le linn dó/di a bhreithniú cé acu a atreoróidh nó nach n-atreoróidh sé/sí othar le haghaidh cóireáil thar lear, ní mór don lia comhairleach bheith in ann dul i muinín sraith chuimsitheach faisnéise faoin bhfáil ar shainchóireálacha agus ar shainchúram sláinte in Éirinn agus i mballstáit an Aontais Eorpaigh/an Limistéir Eorpaigh Eacnamaíoch i gcás dúshlán míochaine a bhfuil sé/sí ag déileáil leis.
Le linn a mbreithniúchán, ba cheart do lianna comhairleacha bheith in ann teagmháil a dhéanamh le Cinn Chliniciúla Náisiúnta FSS nó le pointe teagmhála náisiúnta ainmnithe eile le haghaidh comhairle agus treoir a fháil maidir leis an bhfáil ar sheirbhísí treasacha ábhartha in Éirinn. I gcás nach mbeidh an chóireáil chuí ar fáil sa tír seo, ba cheart do Chinn Chliniciúla Náisiúnta comhairle a chur ar lianna comhairleacha faoi réitigh chuí chúram sláinte a d'fhéadfadh a bheith ar fáil faoin Scéim Cóireála Thar Lear i mballstáit an Aontais Eorpaigh/an Limistéir Eorpaigh Eacnamaíoch agus in áiteanna eile ina bhfuil siad ar fáil.
Chomh maith leis sin, ní mór do lianna comhairleacha agus dá bhfoirne tuiscint iomlán a bheith acu ar na coinníollacha le haghaidh incháilitheacht othar faoin Scéim Cóireála Thar Lear agus ar conas is féidir cistiú faoin Scéim Cóireála Thar Lear a rochtain ar bhealach éifeachtúil éifeachtach. Cé go bpostálann FSS treoir do lianna comhairleacha maidir le hothair a atreorú le haghaidh cistiú faoin Scéim Cóireála Thar Lear, ní go leordhóthanach a phléitear sa treoir sin leis na castachtaí a thagann chun cinn in atreoruithe agus in iarratais.
Moladh 2
(i) Ní mór forbairt agus cothabháil ar líne a dhéanamh ar threoir chuimsitheach maidir leis an Scéim Cóireála Thar Lear chun tacú le tabhairt isteach an 'chórais seiceála réamh-atreoraithe' ag lianna comhairleacha sula dtionscnaíonn siad atreoruithe thar lear agus sula molann siad d'othair iarratais a dhéanamh ar an Scéim Cóireála Thar Lear.
(ii) Ba cheart a leagan amach sa treoir sin na céimeanna nach mór do lianna comhairleacha a leanúint chun cur ar chumas cinnteoirí a bhreithniú cé acu a chomhlíonann nó nach gcomhlíonann an t-atreorú beartaithe thar lear na coinníollacha le haghaidh cistiú faoin Scéim Cóireála Thar Lear a cheadú.
(iii) Ba cheart míniú cuimsitheach a thabhairt inti ar na coinníollacha cáilitheacha le haghaidh cistiú faoin Scéim Cóireála Thar Lear.
(iv) Ba cheart a leagan amach inti na céimeanna ba cheart do lianna comhairleacha a leanúint nuair a theastaíonn faisnéis nó treoir uathu maidir le critéir mhíochaine le haghaidh incháilitheacht faoin scéim.
(v) Ba cheart a leagan amach inti an próiseas riaracháin le haghaidh atreoruithe a ghníomhachtú agus a thaifeadadh.
3. Comhairle Mhíochaine faoin Scéim Cóireála Thar Lear
Le blianta beaga anuas, tá an oifig riaracháin um an Scéim Cóireála Thar Lear i gCill Chainnigh ag tabhairt cuireadh do roinnt liachleachtóirí a bheith ina 'gcomhairleoirí míochaine' don oifig. Úsáideann an oifig a saineolas nuair atá amhras uirthi faoina oiriúnaí ó thaobh na míochaine de atá atreorú thar lear faoin Scéim Cóireála Thar Lear. Chun na críche sin, bunaíodh painéal ad hoc atá comhdhéanta den chuid is mó de chomhairleoirí míochaine deonacha. Ní fhoilsítear ainm na gcomhairleoirí míochaine atá ar an bpainéal.
Maidir le hiarratais atá á mbreithniú ag an oifig um an Scéim Cóireála Thar Lear lena gceadú faoin scéim, atreoraítear iad chuig comhairleoir míochaine chun a t(h)uairim a fháil ar nithe amhail -
- An bhfuil an chóireáil ar fáil in Éirinn?
- An cineál cruthaithe cóireála í an chóireáil?
- Ar úsáideadh na bealaí go léir le haghaidh cóireáil a fháil in Éirinn?
Más amhlaidh nach cuí ná riachtanach, i dtuairim comhairleoir míochaine, atá atreorú thar lear, diúltófar don iarratas ar chistiú faoin Scéim Cóireála Thar Lear. Níl aon fhoráil fhoirmiúil ann i bpróiseas riaracháin na Scéime Cóireála Thar Lear do lia comhairleach atreoraithe ná d'othar cur in aghaidh na comhairle a chuir comhairleoir míochaine ar fáil agus ar diúltaíodh don iarratas ar an Scéim Cóireála Thar Lear dá barr. Níl aon fhoráil ann ach oiread don othar ná don lia comhairleach achomharc a dhéanamh in aghaidh an chinnidh chuig saineolaí míochaine neamhspleách/neamhchlaon.
Ní chloíonn an cineál sin próisis mheasúnachta leis na caighdeáin trédhearcachta agus chothroime a theastaíonn sa riarachán poiblí sa lá atá inniu ann.
Chuir an oifig riaracháin um an Scéim Cóireála Thar Lear í féin in iúl go bhfuil imní uirthi faoi chothromas agus trédhearcacht i dtaca le dícheall cuí maidir le comhairle mhíochaine áirithe a chuirtear ar fáil agus iarratais ar an Scéim Cóireála Thar Lear á measúnú.
Moladh 3
I gcás go mbeidh sí ag teastáil, ba cheart don Speisialtóir Cliniciúil ar Leibhéal Náisiúnta lena mbaineann comhairle mhíochaine maidir lena oiriúnaí atá atreorú faoin Scéim Cóireála Thar Lear a iarraidh ón lia comhairleach atreoraithe.
4. Cineál Cruthaithe Cóireála
Ceann amháin de na coinníollacha cáilitheacha nach mór a bheith comhlíonta chun go measfar iarratasóir a bheith i dteideal cistiú faoin Scéim Cóireála Thar Lear is ea gur 'cineál cruthaithe cóireála' í cóireáil a bhfuil othar á (h)atreorú ina leith. Ní chuirtear cistiú ar fáil faoin scéim d'othair atá ag iarraidh cóireáil thar lear a mheastar a bheith turgnamhach.
Mar sin féin, d'fhéadfadh gurbh ann do chóireálacha ceannródaíocha a mheastar a bheith ina 'gcineálacha cruthaithe cóireála' i mBallstáit eile den Aontas Eorpach, cé nach meastar iad a bheith ina gcineálacha cruthaithe cóireála in Éirinn. Tá an toimhde sin bunaithe ar an bhfíric go gcuirtear roinnt cóireálacha nua ar fáil d'othair i stáit eile den Aontas Eorpach trína gcóras náisiúnta cúram sláinte, ar cóireálacha iad nach meastar a bheith ina 'gcineálacha cruthaithe cóireála' in Éirinn. Sampla de chineál cóireála amháin den sórt sin is ea cóireáil laghdaithe toirte scamhóige, rud atá ar fáil sa Ghearmáin d'othair a bhfuil galar scamhóige toirmeascach ainsealach orthu.
I ngearán a rinneadh leis an Ombudsman, diúltaíodh d'iarratas a rinne othar ar chistiú faoin Scéim Cóireála Thar Lear ar chóireáil laghdaithe toirte scamhóige sa Ghearmáin ar an mbonn nach raibh an chóireáil ina 'cineál cruthaithe cóireála'. Dhiúltaigh an oifig riaracháin um an Scéim Cóireála Thar Lear i gCill Chainnigh don iarratas ar bhonn na comhairle míochaine a fuair sí ó chomhairleoir míochaine.
Chruthaigh sé sin ceisteanna ar an Ombudsman. An ann d'aon liosta cuimsitheach áit ar bith in Éirinn nó san Aontas Eorpach/sa Limistéar Eorpach Eacnamaíoch de 'chineálacha cruthaithe cóireála'?
Foráiltear leis an Scéim Cóireála Thar Lear d'othair taisteal thar lear chun cóireáil nach bhfuil ar fáil in Éirinn (nó nach bhfuil ar fáil in Éirinn laistigh de thréimhse réasúnach) a fháil. Tá roinnt coinníollacha eile ann freisin, lena n-áirítear -
(i) Ní mór an chóireáil a bheith i measc na sochar a bhforáiltear dóibh faoi reachtaíocht na hÉireann.
(ii) Ní mheastar an chóireáil a bheith ina 'cóireáil neamhdhleathach' faoi reachtaíocht na hÉireann.
(iii) Ní mór an chóireáil a bheith riachtanach ó thaobh na míochaine de agus freastal ar riachtanais an othair.
(iv) Ní mór an chonair atreoraithe a bheith ó chúram sláinte poiblí in Éirinn chuig cúram sláinte poiblí thar lear.
Luaitear an méid seo a leanas i litir ón Roinn Sláinte (an 16 Meán Fómhair 2008) ina bhfuil "Treoir nuashonraithe maidir le cóireáil thar lear, agus tagairt ar leith do dhlí an Aontais Eorpaigh": "foráladh le socruithe E112 san am atá thart d'othair a atreorú le haghaidh gnáthaimh nó cóireálacha atá riachtanach ó thaobh na míochaine de agus nach bhfuil ar fáil in Éirinn mar gheall ar a ardspeisialaithe atá siad, agus ba cheart leanúint leis an gcur chuige sin."
Is léir gur gnó casta don oifig measúnaithe um an Scéim Cóireála Thar Lear atá i mbreithniú a dhéanamh ar iarratais ina dtagann na ceisteanna sin chun cinn, go háirithe toisc go bhfuil seans ann gur dheimhnigh an lia comhairleach atreoraithe cheana féin go gcomhlíonann an chóireáil a bhfuil an t-othar á (h)atreorú ina leith na coinníollacha cáilitheacha uile. Ní inbhuanaithe atá an cleachtas reatha trína bhféadfar an tuairim ó chomhairleoir míochaine a fhoinsiú agus brath uirthi mar thoisc chinntitheach i gcinntí atá chomh tábhachtach sin.
Moladh 4
(i) I gcás nach mbeidh lia comhairleach atreoraithe cinnte faoi cé acu is 'cineál cruthaithe cóireála' í an chóireáil a bhfuil othar á (h)atreorú aige/aici lena haghaidh nó nach ea, ba cheart dó/di na tuairimí ón Speisialtóir Cliniciúil ar Leibhéal Náisiúnta lena mbaineann a fháil.
(ii) I gcás go mbeidh difríocht ann idir an tuairim ón lia comhairleach atreoraithe agus an tuairim ón Speisialtóir Cliniciúil ar Leibhéal Náisiúnta, ba cheart an ní a tharchur chuig Líonra Tagartha Eorpach nó chuig sainaonad Eorpach ábhartha eile chun teacht ar chinneadh deiridh air.
(iii) Ar mhaithe le cothroime agus le trédhearcacht a bhaint amach do na hothair atá á n-atreorú, ní mór neamhspleáchas agus neamhchlaontacht a chinntiú sa phróiseas a bhaineann le speisialtóirí a roghnú chun breithniú a dhéanamh ar an bhfiúntas atá ag baint leis na tuairimí atá ag an lia comhairleach atreoraithe agus ag an Speisialtóir Cliniciúil ar Leibhéal Náisiúnta.
5. Fógra a Thabhairt faoi Chinntí
Thuairiscigh FSS gur ar bhealach éifeachtach tráthúil a ceadaíodh thart ar 95% d'iarratais ar chistiú faoin Scéim Cóireála Thar Lear thar na cúig bliana seo a chuaigh thart.
Is iad 'gnáthaimh mháinliachta' shonraithe atá i gceist le formhór mór na n-iarratas faoin Scéim Cóireála Thar Lear. Is gnáthaimh iad sin nach bhfuil ar fáil in Éirinn agus nach bhfuil aon éiginnteacht ann maidir le cé acu a chumhdaítear nó nach gcumhdaítear leis an Scéim Cóireála Thar Lear iad. Tá liosta ar bun ag FSS do chuid mhór de na gnáthaimh sin, rud a bhféachann sé air mar 'liosta cóireálacha réamhcheadaithe'. Ní theastaíonn ón oifig um an Scéim Cóireála Thar Lear tuairim ó chomhairleoir míochaine atá ar a painéal comhairleoirí le linn di iarratais ar chóireálacha réamhcheadaithe a phróiseáil.
Tá sé níos casta fós, áfach, iarratais ar chistiú faoin Scéim Cóireála Thar lear le haghaidh 'cóireálacha míochaine' thar lear a phróiseáil, lena n-áirítear atreoruithe le haghaidh tuairim eile nó saintuairim a fháil. Léiríodh san imscrúdú seo gurb amhlaidh, i gcás nár comhlíonadh in iarratais faoin Scéim Cóireála Thar Lear na critéir uile le haghaidh ceadú nó i gcás nár comhlánaíodh foirmeacha iarratais ina n-iomláine, gur measadh na hiarratais a bheith 'neamhbhailí', seachas diúltú dóibh. Áiríodh iad seo a leanas leis na cúiseanna le diúltú d'iarratais mar iarratais 'neamhbhailí' - iarratais a bhain le hatreoruithe le haghaidh tuairim eile nó tuairim ó speisialtóir a fháil; iarratais a bhain le cineál neamhchruthaithe cóireála; agus iarratais a bhain le conair atreoraithe ina mbeifí ag dul ó chúram sláinte nach cúram sláinte poiblí é in Éirinn chuig cúram sláinte poiblí thar lear.
I gcás go measfar iarratas a bheith neamhbhailí, measfaidh FSS nár diúltaíodh don iarratas agus nach bhfuil aon cheart achomhairc ag an iarratasóir dá bharr sin. Tá daoine a rinne iarratas ar chistiú faoin Scéim Cóireála Thar Lear i dteideal diúltú foirmiúil a fháil, ina leagfar amach an bonn leis an diúltú agus ina dtabharfar fógra dóibh go bhfuil sé de cheart acu achomharc a dhéanamh in aghaidh an chinnidh i ngach cás. Ba cheart deireadh a chur leis an gcleachtas trína dtugtar fógra d'iarratasóirí go bhfuil a n-iarratas neamhbhailí agus nach bhfuil aon cheart achomhairc acu dá bharr sin.
Ní áirítear leis an ráta ceadaithe 95% a thuairiscigh FSS d'iarratais faoin Scéim Cóireála Thar Lear iarratais a measadh a bheith 'neamhbhailí'.
Moladh 5
(i) Gach iarratasóir nár ceadaíodh le haghaidh cistiú faoin Scéim Cóireála Thar Lear iad, ba cheart dóibh cinneadh foirmiúil a fháil ina leagfar amach an bonn lenar diúltaíodh dá n-iarratas. San fhógra faoin gcinneadh, ba cheart faisnéis shoiléir a thabhairt faoi conas achomharc a chur isteach.
(ii) Iarratasóirí ar diúltaíodh cistiú faoin Scéim Cóireála Thar Lear dóibh, ba cheart fógra a thabhairt dóibh faoin gceart atá acu gearán a dhéanamh le hOifig an Ombudsman.
6. Achomhairc
TIs í an oifig lárnach próiseála um an Scéim Cóireála Thar Lear i gCill Chainnigh a bhainistíonn an struchtúr riaracháin reatha trína ndéantar próiseáil agus cinneadh ar iarratais ar chistiú faoin Scéim Cóireála Thar Lear. I gcás go mbeidh othar míshásta le cinneadh lena ndiúltaítear dá n-iarratas, beidh sé de cheart aige/aici achomharc a dhéanamh in aghaidh an chinnidh sin chuig an Stiúrthóir Cúnta Náisiúnta um Chonarthaí FSS, ar a bhfuil freagracht fhoriomlán as an Scéim Cóireála Thar Lear a bhainistiú.
Go deimhin, d'fhéadfadh, faoin struchtúr riaracháin reatha, go mbeadh lia comhairleach atá lonnaithe in Éirinn míshásta freisin nár tacaíodh le hatreorú.
In aon struchtúr achomhairc, ba cheart an ceart a thabhairt d'iarratasóirí go ndéanfaí breithniú ar an mbonn leis an diúltú ar bhealach eolach, neamhchlaon, fiúntach agus cothrom. Ní fhéadfaidh iarratasóirí achomharc a dhéanamh in aghaidh cinntí ar bhealach eolach fiúntach i gcás go ndiúltófar dá n-iarratais ar na forais seo a leanas: níor sonraíodh san iarratas an cineál cóireála atá i gceist; ní cineál cruthaithe cóireála í an chóireáil atá i gceist; nó tá an chóireáil ar fáil in áit eile in Éirinn.
Sna cúinsí sin, d'fhéadfaí a mheas gur cheart don lia comhairleach an t-achomharc a dhéanamh, toisc go mbeadh an lia comhairleach ar an aon duine amháin a bheadh cáilithe chun argóint eolach a chur i láthair. Ós rud é go bhfuil an lia comhairleach agus an t-oifigeach breithiúnachta de chuid na Scéime Cóireála Thar Lear araon fostaithe ag FSS, áfach, níl aon phróiseas foirmiúil ann trína bhféadfaidh lia comhairleach achomharc a dhéanamh in aghaidh cinneadh riaracháin lena ndiúltaítear d'iarratas. Níor cheart go dtiocfadh diúltuithe den sórt sin chun cinn faoin nós imeachta athbhreithnithe atá molta, áit a ndéanfaidh lianna comhairleacha 'seiceálacha réamh-atreoraithe' chun a chinntiú nach ndiúltófar d'atreorú faoin Scéim Cóireála Thar Lear tar éis iarratas foirmiúil a chur isteach faoin Scéim Cóireála Thar Lear.
I gcúinsí áirithe, d'fhéadfadh go dtiocfadh othair iad féin ar chóireáil thar lear a gcreideann siad go gcabhróidh sí lena riocht míochaine a mhaolú agus d'fhéadfadh go n-iarrfaidís ar a lia comhairleach ansin atreorú a shocrú faoin Scéim Cóireála Thar Lear. Mar sin féin, beidh cúinsí ann nach gcomhaontóidh an lia comhairleach leis an othar ina leith sin agus go ndiúltóidh sé/sí d'atreorú a thionscnamh. Faoin rialachán ón Aontas Eorpach lena rialaítear an Scéim Cóireála Thar Lear, tá sé de cheart ag othair iarratas a dhéanamh ar chóireáil thar lear agus go ndéanfaí breithniú iomlán ar an iarratas sin. I gcás go ndiúltóidh lia comhairleach an othair don iarraidh ar atreorú le haghaidh cóireáil thar lear faoin Scéim Cóireála Thar Lear, tá sé de cheart ag an othar achomharc a dhéanamh in aghaidh an diúltaithe sin.
Moladh 6
Ba cheart do FSS próiseas achomhairc a bhunú, rud a bheidh neamhspleách ar na cinnteoirí bunaidh agus ina mbeidh an saineolas agus an inniúlacht a theastaíonn chun eadránú a dhéanamh ar aon nithe cliniciúla agus neamhchliniciúla atá á n-achomharc.
7. Faisnéis agus Treoir maidir leis an Scéim Cóireála Thar Lear
Ba le Rialachán (CEE) 1408/71 a bunaíodh an reachtaíocht lena rialaítear an Scéim Cóireála Thar Lear. Leasaíodh an rialachán roinnt mhaith uaireanta ina dhiaidh sin agus cuireadh Rialachán (CE) 883/2004 ina ionad ar deireadh. Baineann na rialacháin sin go príomha leis an tsaorghluaiseacht saoránach idir na Ballstáit den Aontas Eorpach agus leis an dóigh a ndéantar a dteidlíochtaí tacaíochta sóisialta agus míochaine a rialú agus a chaomhnú agus leis an dóigh a bhféadfaí teidlíochtaí na ndaoine sin a bhreisiú de bhua iad a bheith ina mbaill den Aontas Eorpach nó den Limistéar Eorpach Eacnamaíoch.
Den chuid is mó, is ó Rialacháin ón Aontas Eorpach (ar rialacháin ón Limistéar Eorpach Eacnamaíoch agus ón gCoimisiún Eorpach iad roimhe sin) a thagann na coinníollacha atá i bhfeidhm ag FSS d'othair Éireannacha ar mian leo leas a bhaint as an Scéim Cóireála Thar Lear. Tagann siad freisin ón gcásdlí Eorpach agus ó Threoirlínte ón Roinn Sláinte maidir le léirmhíniú agus riachtanais riaracháin.
Is rólíonmhar agus róchasta don ghnáthothar agus don ghnáthlia comhairleach atá an raidhse Rialachán ón Aontas Eorpach, leasuithe, cásanna cúirte agus treoirlínte a bhaineann le hincháilitheacht othar do chistiú chun taisteal thar lear chun cóireáil a fháil. Bíonn siad ag brath ar FSS chun faisnéis shoiléir shimplí a thabhairt i bhformáid dhoiciméadach nó Ghréasánbhunaithe chun cabhrú leo tuiscint a ghnóthú ar na cearta atá acu agus ar na deiseanna atá ann faoin Scéim Cóireála Thar Lear. Maidir le hothair a dhéanann taighde ar réitigh fhéideartha ar a riochtaí míochaine, is gá dóibh a mbealach a dhéanamh tríd an bhflúirse foinsí atá ar fáil ar líne faoi chóireálacha idirnáisiúnta míochaine agus máinliachta freisin.
Tá dualgas ar FSS faisnéis chuimsitheach shimplí shoiléir a thabhairt d'othair (agus do lianna comhairleacha) faoi conas rochtain a fháil ar shainchóireáil agus ar chúram míochaine thar lear nach bhfuil ar fáil in Éirinn nó nach bhfuil ar fáil in Éirinn laistigh de thréimhse réasúnach. Ní leor atá an fhaisnéis a chuireann FSS ar fáil ar líne agus i bhformáid dhoiciméadach faoi láthair. Is míthreorach atá an fhaisnéis sin i gcásanna áirithe chomh maith. Tá samplaí de sin curtha i láthair níos déanaí sa tuarascáil seo.
Moladh 7
Ba cheart do FSS treoir nua maidir leis an Scéim Cóireála Thar Lear a fhorbairt d'othair agus do lianna comhairleacha, ar treoir í a bheidh cruinn, cuimsitheach agus sothuigthe d'othair agus do lianna comhairleacha araon.
8. Cúnamh a Thabhairt d'Iarratasóirí
Le halt 7 den Acht Ombudsman, 1980, arna leasú, cuirtear oibleagáid ar ghníomhaireachtaí in-athbhreithnithe, le linn dóibh a bhfeidhmeanna riaracháin a chomhlíonadh, 'cúnamh réasúnach' a thabhairt d'iarratasóirí ar mian leo leas a bhaint as "aon cheart, aon phribhléid nó aon sochar eile a bhfuil duine incháilithe ina dteideal nó a bhféadfadh duine aonair a bheith ina dteideal...".
Níor féachadh go mion san imscrúdú seo ar na bearta atá déanta ag FSS chun a chinntiú go dtabharfar 'cúnamh réasúnach' d'iarratasóirí ar chistiú faoin Scéim Cóireála Thar Lear agus cóireáil nó cúram míochaine thar lear á lorg acu.
Is í an oifig riaracháin um an Scéim Cóireála Thar Lear i gCill Chainnigh a bhainistíonn an próiseas measúnaithe reatha le haghaidh incháilitheacht do chistiú faoin Scéim Cóireála Thar Lear a chinneadh. Déanann an oifig breithniú ar iarratais agus féadfaidh sí diúltú dóibh ar chuid mhór cúiseanna, lena n-áirítear iad seo a leanas: 'tá an chóireáil ar fáil in Éirinn'; 'ní cineál cruthaithe cóireála í an chóireáil atá i gceist'; 'níor sonraíodh san iarratas an chóireáil atá i gceist'. Rinneadh breithniú san imscrúdú ar cé acu a bhí nó nach raibh an oifig riaracháin um an Scéim Cóireála Thar Lear sách cabhrach maidir le hiarratasóirí a chur ar an eolas faoi cén áit a bhfuil an chóireáil ar fáil in Éirinn; faoi cén fáth nár measadh gur cineál cruthaithe cóireála í an chóireáil; nó, i gcás nár sonraíodh an chóireáil atá i gceist, faoi na cúinsí nach gá an chóireáil a shonrú iontu ionas go gceadófar iarratas ar chistiú.
Mura gcáilíonn othar do chistiú faoin Scéim Cóireála Thar Lear, d'fhéadfadh, i gcásanna áirithe, go mbeadh sé/sí i dteideal tacaíocht cistithe a fháil faoin Treoir maidir le Cóireáil Trasteorann. Mar gheall ar an oibleagáid atá ann cúnamh réasúnach a thabhairt d'iarratasóirí, is gá d'oifigigh na Scéime Cóireála Thar Lear fógra a thabhairt d'iarratasóirí neamhrathúla faoi aon bhealaí malartacha atá ann i dtreo an cúram míochaine atá á lorg acu a fháil. Tá sé soiléir nár tugadh an 'cúnamh réasúnach' sin sna cásanna gearáin a ndearna an tOmbudsman scrúdú orthu.
Chomh maith leis sin, dá dtabharfaí comhairle agus cúnamh d'othair, seachas diúltú d'iarratais ar an mbonn go bhfuil siad 'neamhbhailí' nó 'neamhiomlán' amháin, chabhrófaí le himní agus moilleanna a sheachaint i measc othar a d'fhéadfadh a bheith in ísle brí cheana féin.
Mar sin, ba cheart cultúr a chothú go gníomhach ina dtugtar comhairle agus cúnamh d'othair atá ag iarraidh rochtain a fháil ar chóireáil thar lear.
Moladh 8
(i) Ba cheart treoirlíne nó prótacal a dhréachtú do bhaill foirne maidir le cúnamh réasúnach a thabhairt le linn an Scéim Cóireála Thar Lear a riar.
(ii) Ba cheart oiliúint a chur ar bhaill foirne maidir le cúnamh réasúnach a thabhairt d'iarratasóirí
9. An Scéim Cóireála Thar Lear a Phoibliú
Rud ríthábhachtach taobh thiar de sheirbhísí sláinte a sholáthar is ea cur chun cinn na sláinte. Ceann de na buntáistí is follasaí a bhaineann othair phoiblí Éireannacha as an Scéim Cóireála Thar Lear is ea go bhfaigheann siad rochtain ar shaineolas speisialta nach bhfuil ar fáil in Éirinn agus atá ar fáil san Aontas Eorpach/sa Limistéar Eorpach Eacnamaíoch. Níl cuid mhór othar ar an eolas faoin gconair fhéideartha cóireála seo, áfach.
Moladh 9
Ar mhaithe le luach na conaire cúram sláinte seo a uasmhéadú d'othair Éireannacha, ba cheart do FSS a chur in iúl go gníomhach d'othair agus do chliniceoirí go bhféadfadh othair áirithe rochtain a fháil ar shainchóireáil thar lear faoin Scéim Cóireála Thar Lear.
10. Prótacail na Scéime Cóireála Thar Lears
Tá sraith prótacal curtha le chéile ag an oifig lárnach um an Scéim Cóireála Thar Lear le blianta beaga anuas chun cúnamh a thabhairt do lianna comhairleacha atá ag smaoineamh ar othar a atreorú faoin Scéim Cóireála Thar Lear. Sna prótacail sin, mínítear próisis riaracháin na Scéime Cóireála Thar Lear agus na ceisteanna ar leith a chuirtear san áireamh i ndáil le riochtaí míochaine áirithe. Úsáidtear na prótacail sin freisin mar threoir do bhaill foirne riaracháin le linn dóibh iarratais ar chistiú faoin Scéim Cóireála Thar Lear a mheas.
Is fónta atá an prionsabal a bhaineann le prótacail a dhréachtú chun soiléire agus éifeachtúlacht a chur le próiseas iarratais na Scéime Cóireála Thar Lear. Tá easpa faisnéise agus soiléire ann i roinnt prótacal, áfach, a fhágann go bhféadfadh go ndiúltófaí d'iarratais faoin Scéim Cóireála Thar Lear fiú amháin i gcás nár cheart déanamh amhlaidh.
Níl cuid mhór de phrótacail na Scéime Cóireála Thar Lear ar fáil ar shuíomh Gréasáin FSS ná i bhformáid dhoiciméadach ach oiread lena mbreithniú ag othair agus ag lianna comhairleacha.
Moladh 10
(i) Ba cheart grinn-athbhreithniú a dhéanamh ar na prótacail chun a chinntiú go bhfuil siad soiléir, cuimsitheach agus lánfhaisnéiseach
(ii) Ba cheart prótacail bhreise a dhréachtú nuair is féidir chun tuilleadh soiléire agus treorach a thabhairt do lianna comhairleacha agus d'othair faoin Scéim Cóireála Thar Lear
(iii) Ar mhaithe le trédhearcacht agus le cothroime, ba cheart gach prótacal a fhoilsiú ar shuíomh Gréasáin FSS agus i mbileoga faisnéise.
11. Plean Cur Chun Feidhme
Sa fhreagra uaidh chuig an Ombudsman, chuir FSS fáilte roimh an tuarascáil imscrúdaithe, agus é ag rá gur mór aige na hathbhreithnithe seachtracha a dhéantar ar na seirbhísí agus ar na scéimeanna éagsúla a thagann faoina shainchúram. A bhuí le hathbhreithnithe den sórt sin, tugtar dearcadh agus smaointe nua i leith réimsí casta cúram sláinte a théann i bhfeidhm go díreach ar shaol na saoránach. D'aithin FSS gur chuir na hathbhreithnithe ón Ombudsman go mór le feabhsuithe a chur ar riar na seirbhísí agus na scéimeanna sin i ndáil le trédhearcacht, le cothroime riaracháin agus leis an díriú ar othair.
Cé gur luaigh FSS go bhféadfadh go mbeadh sé dúshlánach roinnt de na moltaí atá sa tuarascáil seo a chomhlíonadh, tá sé tiomanta do na caighdeáin is airde is féidir a bhaint amach maidir le faisnéis chabhrach chruinn a thabhairt don phobal agus do chliniceoirí agus an oiread cúnaimh agus is féidir a thabhairt d'othair maidir le rochtain a fháil ar sheirbhísí sláinte in Éirinn nó, nuair is gá, i ndlínsí eile den Aontas Eorpach. Gheall FSS go n-oibreodh sé go dlúth leis an Ombudsman ina leith sin.
Moladh 11
(i) Ba cheart do FSS freagra a thabhairt ar na fionnachtana agus ar na moltaí atá sa tuarascáil seo faoi dheireadh mhí Feabhra 2018, agus sonraí á dtabhairt aige faoina phlean cur chun feidhme agus faoin tréimhse ama le haghaidh cur chun feidhme na moltaí a chríochnú.
(ii) Ba cheart do FSS teagmháil a dhéanamh leis an Ombudsman d'fhonn sceideal cruinnithe a shocrú chun cur chun feidhme na moltaí a phlé
(iii) Ar an lá deireanach de mhí an Mhárta agus ar an lá deireanach de gach mí ina dhiaidh sin, ba cheart do FSS tuarascáil ar dhul chun cinn a thabhairt don Ombudsman maidir le cur chun feidhme na moltaí atá sa tuarascáil seo, agus ba cheart dó leanúint le déanamh amhlaidh go dtí go gcuirfear na moltaí chun feidhme ina n-iomláine.